Od wieków kurkuma, często określana mianem „złotej przyprawy”, zajmuje szczególne miejsce w tradycyjnej medycynie Dalekiego Wschodu. Ta pomarańczowo-żółta roślina z rodziny imbirowatych, znana również jako ostryż długi czy szafran indyjski, zyskała niezwykłą popularność nie tylko ze względu na swoje walory smakowe, lecz przede wszystkim dzięki bogatemu składowi i wszechstronnym właściwościom prozdrowotnym. Ekstrakt z kurkumy, bogaty w kurkuminoidy – związki nadające jej charakterystyczną barwę, stał się obiektem licznych badań naukowych, które potwierdziły jego korzystny wpływ na ludzki organizm.

Czym jest kurkuma i skąd pochodzi?

Kurkuma (łac. Curcuma longa) to roślina występująca naturalnie w regionach Azji Południowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem Indii, gdzie uprawiana jest na szeroką skalę. Jej kłącza, po wysuszeniu i zmieleniu, stanowią cenną przyprawę, która od wieków wykorzystywana jest w kuchni indyjskiej, nadając potrawom charakterystyczny, intensywny kolor i aromat.

Jednak to nie tylko walory smakowe sprawiły, że kurkuma zyskała status „złota” wśród przypraw. Jej niezwykłe właściwości zdrowotne wynikają z obecności licznych związków bioaktywnych, wśród których wyróżnia się przede wszystkim kurkumina – najważniejszy z kurkuminoidów.

Skład ekstraktu z kurkumy

Ekstrakt z kurkumy jest bogatym źródłem wielu cennych składników odżywczych i bioaktywnych związków, takich jak:

• Kurkuminoidy: Najważniejszym z nich jest kurkumina, stanowiąca nawet do 3-5% suchej masy kurkumy. Odpowiada ona za charakterystyczny, intensywny kolor przyprawy oraz wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych, m.in. przeciwzapalnych, przeciwutleniających i przeciwnowotworowych.
• Witaminy i minerały: W ekstrakcie z kurkumy znajdziemy witaminę C, witaminy z grupy B (m.in. tiaminę, ryboflawinę i niacynę), a także żelazo, potas, wapń, miedź i cynk.
• Flawonoidy: Związki te wykazują działanie antyoksydacyjne, chroniąc komórki przed uszkodzeniami oksydacyjnymi.
• Kwasy tłuszczowe: W składzie ekstraktu znajdują się zarówno nasycone, jak i nienasycone kwasy tłuszczowe, w tym kwasy oleinowy, palmitynowy i linolowy.

Ten bogaty skład sprawia, że ekstrakt z kurkumy jest nie tylko cenną przyprawą, ale również skutecznym suplementem diety, wspierającym zdrowie na wielu płaszczyznach.

Właściwości przeciwzapalne ekstraktu z kurkumy

Jedną z najważniejszych właściwości ekstraktu z kurkumy jest jego silne działanie przeciwzapalne. Związane jest ono głównie z obecnością kurkuminy, która wykazuje zdolność do hamowania produkcji enzymów zapalnych, takich jak cyklooksygenaza-2 (COX-2) i lipooksygenaza (LOX).

Dzięki tym właściwościom, ekstrakt z kurkumy może być skutecznym środkiem wspomagającym leczenie chorób o podłożu zapalnym, takich jak:

• Choroby reumatyczne (np. reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie stawów)
• Choroby układu pokarmowego (np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Crohna)
• Choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona)
• Choroby skóry (np. łuszczyca, atopowe zapalenie skóry)

Liczne badania naukowe potwierdziły, że regularna suplementacja ekstraktem z kurkumy może skutecznie łagodzić objawy tych schorzeń, redukując stan zapalny w organizmie.

Działanie antyoksydacyjne ekstraktu z kurkumy

Kolejną niezwykle istotną właściwością ekstraktu z kurkumy jest jego silne działanie antyoksydacyjne. Związane jest ono z obecnością kurkuminoidów, a także innych związków, takich jak flawonoidy i witaminy.

Antyoksydanty chronią komórki przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki, które są produktami ubocznymi procesów metabolicznych. Nadmiar wolnych rodników może prowadzić do stresu oksydacyjnego, przyczyniając się do rozwoju wielu chorób, w tym nowotworów, chorób serca i cukrzycy.

Regularne spożywanie ekstraktu z kurkumy może skutecznie neutralizować działanie wolnych rodników, zmniejszając ryzyko wystąpienia tych schorzeń. Ponadto, jego właściwości antyoksydacyjne mogą opóźniać procesy starzenia się komórek i tkanek, przyczyniając się do zachowania młodości i witalności organizmu.

Wpływ ekstraktu z kurkumy na zdrowie serca i układu krążenia

Ekstrakt z kurkumy może odgrywać istotną rolę w profilaktyce chorób serca i układu krążenia. Wynika to z kilku jego właściwości:

• Działanie przeciwzapalne: Jak już wspomniano, kurkumina wykazuje silne działanie przeciwzapalne, co może chronić przed miażdżycą i innymi chorobami naczyń krwionośnych.
• Obniżanie poziomu cholesterolu: Badania sugerują, że regularne spożywanie ekstraktu z kurkumy może prowadzić do obniżenia poziomu „złego” cholesterolu LDL oraz trójglicerydów we krwi.
• Zapobieganie krzepnięciu krwi: Kurkumina może hamować agregację płytek krwi, co zmniejsza ryzyko powstawania zakrzepów.
• Ochrona śródbłonka naczyń: Kurkumina wspiera prawidłowe funkcjonowanie śródbłonka naczyń krwionośnych, zapobiegając jego uszkodzeniom.

Dzięki tym właściwościom, ekstrakt z kurkumy może stanowić cenne uzupełnienie diety dla osób z chorobami serca lub narażonych na ich rozwój.

Właściwości przeciwnowotworowe ekstraktu z kurkumy

Liczne badania naukowe wykazały, że ekstrakt z kurkumy może wykazywać korzystne działanie w profilaktyce i leczeniu niektórych nowotworów. Związane jest to głównie z obecnością kurkuminy, która wykazuje następujące właściwości:

• Hamuje proliferację (namnażanie) komórek nowotworowych
• Indukuje apoptozę (zaprogramowaną śmierć) komórek rakowych
• Hamuje angiogenezę (powstawanie nowych naczyń krwionośnych w guzie)
• Zmniejsza ryzyko przerzutów (metastaz)

Badania sugerują, że kurkumina może być skuteczna w walce z różnymi rodzajami nowotworów, w tym rakiem piersi, rakiem jelita grubego, rakiem płuc i rakiem prostaty. Jednak należy pamiętać, że ekstrakt z kurkumy nie powinien być traktowany jako alternatywa dla konwencjonalnej terapii przeciwnowotworowej, lecz raczej jako jej uzupełnienie.

Wpływ ekstraktu z kurkumy na funkcje poznawcze i zdrowie mózgu

Wiele badań wskazuje na korzystny wpływ ekstraktu z kurkumy na funkcje poznawcze i zdrowie mózgu. Wynika to z kilku jego właściwości:

• Działanie neuroprotekcyjne: Kurkumina może chronić neurony przed uszkodzeniami oksydacyjnymi i zapalnymi, co może mieć znaczenie w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera czy choroba Parkinsona.
• Zwiększanie poziomu BDNF: Badania sugerują, że kurkumina może zwiększać poziom czynnika neurotroficznego pochodzenia mózgowego (BDNF), który odgrywa kluczową rolę w procesach uczenia się i pamięci.
• Działanie przeciwdepresyjne: Niektóre badania wykazały, że ekstrakt z kurkumy może wykazywać działanie porównywalne do niektórych leków przeciwdepresyjnych, poprawiając nastrój i zmniejszając objawy depresji.

Dzięki tym właściwościom, regularne spożywanie ekstraktu z kurkumy może wspierać prawidłowe funkcjonowanie mózgu, poprawiając koncentrację, pamięć i ogólną sprawność umysłową.

Właściwości przeciwcukrzycowe ekstraktu z kurkumy

Ekstrakt z kurkumy może odgrywać istotną rolę w profilaktyce i leczeniu cukrzycy. Wynika to z kilku jego właściwości:

• Obniżanie poziomu glukozy we krwi: Badania wykazały, że kurkumina może zwiększać wrażliwość na insulinę, co prowadzi do obniżenia poziomu glukozy we krwi.
• Ochrona przed powikłaniami cukrzycy: Kurkumina może chronić przed powikłaniami cukrzycy, takimi jak neuropatia (uszkodzenie nerwów) i nefropatia (uszkodzenie nerek).
• Działanie przeciwzapalne: Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, kurkumina może łagodzić stan zapalny związany z cukrzycą.

Regularne spożywanie ekstraktu z kurkumy może zatem stanowić cenne uzupełnienie diety dla osób z cukrzycą lub narażonych na jej rozwój.

Wpływ ekstraktu z kurkumy na zdrowie układu pokarmowego

Ekstrakt z kurkumy może przynieść wiele korzyści dla zdrowia układu pokarmowego. Wynika to z kilku jego właściwości:

• Działanie przeciwzapalne: Kurkumina może łagodzić stany zapalne występujące w obrębie przewodu pokarmowego, takie jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Crohna czy zapalenie żołądka.
• Wspomaganie trawienia: Kurkumina może stymulować wydzielanie żółci, co ułatwia trawienie tłuszczów.
• Ochrona wątroby: Badania sugerują, że kurkumina może chronić wątrobę przed uszkodzeniami oksydacyjnymi i zapalnymi.
• Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze: Kurkumina wykazuje działanie przeciwko niektórym patogenom, co może być pomocne w leczeniu infekcji układu pokarmowego.

Dzięki tym właściwościom, ekstrakt z kurkumy może stanowić cenne uzupełnienie diety dla osób zmagających się z różnymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego.

Właściwości ekstraktu z kurkumy w pielęgnacji skóry

Ekstrakt z kurkumy znajduje również zastosowanie w pielęgnacji skóry. Wynika to z kilku jego właściwości:

• Działanie przeciwzapalne: Kurkumina może łagodzić stany zapalne skóry, takie jak trądzik, łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry.
• Właściwości antyoksydacyjne: Dzięki neutralizowaniu wolnych rodników, kurkumina może chronić skórę przed uszkodzeniami oksydacyjnymi i opóźniać procesy starzenia się.
• Działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze: Kurkumina może chronić skórę przed infekcjami bakteryjnymi i grzybiczymi.
• Działanie rozjaśniające: Niektóre badania sugerują, że kurkumina może wykazywać działanie rozjaśniające przebarwienia skóry.

Z tych powodów, ekstrakt z kurkumy jest często dodawany do różnego rodzaju kosmetyków, takich jak kremy, maseczki czy mydła.

Biodostępność ekstraktu z kurkumy i sposoby jej zwiększenia

Jedną z głównych wad kurkuminy, związku aktywnego obecnego w ekstrakcie z kurkumy, jest jej niska biodostępność, co oznacza, że organizm ludzki wchłania ją w niewielkim stopniu. Istnieją jednak sposoby na zwiększenie jej przyswajalności:

• Spożywanie wraz z pieprzem czarnym: Piperyna, związek obecny w pieprzu czarnym, może zwiększać biodostępność kurkuminy nawet kilkukrotnie.
• Spożywanie wraz z tłuszczami: Kurkumina jest rozpuszczalna w tłuszczach, dlatego jej wchłanianie jest lepsze, gdy jest spożywana wraz z produktami bogatymi w zdrowe tłuszcze, takimi jak olej kokosowy czy oliwa z oliwek.
• Spożywanie wraz z kwercytyną: Kwercytyna, flawonoidu obecny m.in. w cebuli i winogronach, może zwiększać biodostępność kurkuminy.
• Spożywanie w postaci suplementów: Suplementy diety zawierające ekstrakty z kurkumy często są wzbogacone w związki zwiększające jej biodostępność, takie jak piperyna czy lecytyna.

Stosując te metody, można znacznie zwiększyć przyswajalność cennych składników ekstraktu z kurkumy, maksymalizując jego korzystny wpływ na zdrowie.

Sposoby spożywania ekstraktu z kurkumy

Ekstrakt z kurkumy można spożywać na różne sposoby:

• Jako przyprawę: Kurkuma w formie sproszkowanej może być dodawana do różnego rodzaju potraw, nadając im charakterystyczny, intensywny kolor i aromat. Szczególnie dobrze komponuje się z potrawami kuchni indyjskiej, takimi jak curry, ale może być również dodawana do zup, sosów, ryżu czy nawet napojów.
• Jako napój: Popularne na całym świecie „złote mleko” to napój przygotowywany na bazie mleka (roślinnego lub zwierzęcego) i ekstraktu z kurkumy. Często jest wzbogacany dodatkiem innych przypraw, takich jak imbir, cynamon czy czarny pieprz, co zwiększa jego smak i biodostępność.
• Jako suplement diety: Na rynku dostępne są różnego rodzaju suplementy diety zawierające wyciąg z kurkumy, często standaryzowany na zawartość kurkuminy. Mogą one występować w formie kapsułek, tabletek lub płynnych ekstraktów.
• W kosmetykach: Ekstrakt z kurkumy jest coraz częściej dodawany do różnego rodzaju kosmetyków, takich jak kremy, maseczki czy mydła, ze względu na swoje właściwości pielęgnacyjne dla skóry.

Niezależnie od formy, w jakiej spożywamy ekstrakt z kurkumy, warto pamiętać o regularnym jego stosowaniu, aby w pełni wykorzystać jego prozdrowotne właściwości.

Zalecane dawkowanie ekstraktu z kurkumy

Nie ma jednoznacznych zaleceń dotyczących dawkowania ekstraktu z kurkumy, ponieważ może ono różnić się w zależności od celu jego stosowania oraz indywidualnych czynników, takich jak wiek, stan zdrowia czy masa ciała.

W badaniach naukowych stosowano dawki kurkuminy (głównego składnika aktywnego ekstraktu) w zakresie od 500 mg do 8 g dziennie, w zależności od schorzenia. Najczęściej stosowane dawki to:

• 500-1000 mg dziennie: Zalecana dawka dla osób zdrowych, w celu wsparcia ogólnego zdrowia i profilaktyki różnych schorzeń.
• 1000-2000 mg dziennie: Dawka stosowana w leczeniu stanów zapalnych, chorób neurodegeneracyjnych, cukrzycy czy niektórych nowotworów.
• Do 8 g dziennie: Najwyższe dawki stosowane w badaniach naukowych, pod ścisłą kontrolą medyczną.

Warto jednak pamiętać, że zbyt wysokie dawki ekstraktu z kurkumy mogą wywoływać skutki uboczne, takie jak podrażnienie żołądka, biegunka czy ryzyko interakcji z niektórymi lekami. Dlatego przed rozpoczęciem suplementacji, szczególnie w wyższych dawkach, zaleca się konsultację z lekarzem lub farmaceutą.

Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania ekstraktu z kurkumy

Mimo licznych korzyści zdrowotnych, stosowanie ekstraktu z kurkumy może być przeciwwskazane w niektórych przypadkach lub wiązać się z pewnymi skutkami ubocznymi. Należy zachować ostrożność w następujących sytuacjach:

• Ciąża i karmienie piersią: Brak jest wystarczających danych na temat bezpieczeństwa stosowania kurkuminy w tych okresach, dlatego zaleca się unikanie jej suplementacji lub ograniczenie do małych dawek występujących w przyprawach.
• Kamienie żółciowe: Kurkumina może nasilać wydzielanie żółci, co może być niebezpieczne dla osób z kamieniami żółciowymi lub niedrożnością dróg żółciowych.
• Zaburzenia krzepnięcia krwi: Kurkumina może wpływać na agregację płytek krwi, dlatego osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji.
• Cukrzyca: Kurkumina może obniżać poziom glukozy we krwi, dlatego osoby z cukrzycą powinny monitorować jej stężenie i ewentualnie skorygować dawki leków przeciwcukrzycowych.

Ponadto, stosowanie wysokich dawek ekstraktu z kurkumy może powodować skutki uboczne, takie jak:

• Podrażnienie żołądka, nudności, biegunka
• Bóle głowy
• Reakcje alergiczne u osób uczulonych na kurkumę lub inne rośliny z rodziny imbirowatych

Aby uniknąć potencjalnych problemów, przed rozpoczęciem suplementacji ekstraktem z kurkumy, szczególnie w wyższych dawkach, warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.